置き換わったトルコ語の借用語

出典: フリー百科事典『ウィキペディア(Wikipedia)』

本稿はトルコ言語協会(Türk Dil Kurumu - TDK)によって提案されトルコ語固有語に置き換えられた借用語アラビア語ペルシア語などによる)の一覧である。トルコ語協会は1932年ムスタファ・ケマルの指示でトルコ語の調査、語彙の刷新(言語純化運動)を目的として設立した機関で、廃用となっていた固有語などを用い借用語に代わる数百の単語を提示した。

一覧[編集]

アラビア語・ペルシア語[編集]

オスマン語、現代トルコ語のつづり、対応する置き換えられた単語、意味を挙げる。

オスマン語のアラビア文字表記・ラテン文字転写 現代トルコ語に合わせた綴り 現在使用されている語 意味
عضله ˤaḍale adale kas 筋肉 「押す」を意味するkasmakより
affetmek* affetmek bağışlamak 許す トルコ語では日本語漢語動詞に「する」をつけて扱うように借用語にetmekをつける。afはアラビア語による。ただし、bağışlamakは他に「与える」などの意味もある。
عقد ˤaqd*、مقاوله mukâvele akit、mukavele sözleşme、anlaşma 契約
عامل ˤâmil amil etmen 要素
بارز bâriz* bariz kesin、belli 明瞭な、当然な
بسيط basîṭ* basit kolay 容易な、簡単な
جنوب cenûb cenup güney
جواب cevâb* cevap yanıt 答え
جمله cümle* cümle tümce**
چهره çehre*** çehre yüz
çeşit*、*** çeşit tür 種類
دفعه defˤa*、کره kere* defa、kere kez 回、回数
درد derd*、*** dert ağrı 痛み
دور devr* devir çağ 時代
دوره devre* devre dönem 学期 devreは「時期」「サイクル」「議会の会期」などの意味を持つが、「学期」の意味は失われた。
ابعاد ebˤâd* ebat boyut 次元、寸法
ابدى ebedî* ebedî sonsuz 永遠、終わりが無い
اجداد ecdâd ecdat ata 祖先
اجل ecel ecel ölüm
اجنبی ecnebî ecnebi el、yabancı 外国人
امنيت emniyyet* emniyet güvenlik 安全
اثر eser* eser yapıt 作品
اسير esîr* esir tutsak 捕虜、囚人
اوراق evrâk* evrak belge 文書 アラビア語でevrākはvārākの複数形であるがトルコ語ではevrakは単数形として扱われる。
اول evvel* evvel önce 以前
فعال faˤâl* faal etkin 活動的な
فن fenn*、علم ilm* fen、ilim bilim 科学
فعل fi'l* fiil eylem 動詞
غرب garb garp batı 西
غير gayr gayri başka 違う アラビア語で"gayr-i"は否定の接辞
گزيده güzîde*** güzide seçkin エリート
حادثه hadise* hadise olay 事象、出来事
حافضه hâfıza* hafıza bellek 記憶 コンピューターのRAMはönbellekという。
حفریات hafriyyât hafriyat kazı 発掘
حق hak* hak pay 部分 hakは「正義」「権利」の意味でも用いられる。
حقيقت hakikat* hakikat gerçek 真実、事実
حاكم hâkim* hâkim yargıç 裁判
حال hâl*、وضعيت vaziyet* hâl、vaziyet durum 状況
خليطه halîta halita alaşım 合金
خراب harâb*、ویران viran*** harap、viran yıkık 荒廃した
حرارت harâret* hararet ısı¹、sıcaklık² 熱¹、温度² 両方に用いられた。
حرف harf* harf ses** 文字
hassas* hassas duyarlı 敏感な
حشره haşere* haşere böcek 昆虫
خطا hatâ*、قصور kusûr* hata、kusur yanlış 誤り
خاطره hâtıra* hatıra anı 回憶
حيات hayât*、عمر ömr* hayat、ömür yaşam
حيثيت haysiyyet* haysiyet saygınlık 尊さ
هديه hediyye* hediye armağan 贈り物
هنوز henüz*、*** henüz daha 未だ
حدت hiddet* hiddet kızgınlık、öfke 怒り
خلاف hilâf hilaf karşıt 反対
خواجه hôca*、*** hoca öğretmen 教師
خصوص husûs husus konu 主題
حضور huzûr* huzur dirlik** 安楽
هجوم hücûm* hücum saldırı 攻撃
حرمت hürmet* hürmet saygı 尊敬
ابتدائی ibtidâ'î iptidai ilkel 主要な、最初の
افتخار iftihâr* iftihar övünme 高慢
اختيار ihtiyâr* ihtiyar yaşlı (年が)老い
احتياط ihtiyât ihtiyat yedek 備え
الهام ilhâm* ilham esin ひらめき
عمار i'mâr* imar bayındırlık 構成、建設、発展
امكان imkân* imkân olanak 機会
imla* imla yazım 綴り
imtihan imtihan sınav 試験
imtiyaz* imtiyaz ayrıcalık フランチャイズ
inhisar inhisar tekel 独占
انسان insan* insan kişi**
ارتفاع irtifa irtifa yükseklik 高さ irtifaは航空の分野で用いられる。
ارثی irsî* ırsi kalıtsal、kalıtımsal 世襲の
اسم ism* isim ad 名前、名詞
istirahat* istirahat dinlenme 回復、休憩
استشناء istisnâ'* istisna aykırı 相容れない
iştigal iştigal uğraş、uğraşı 職業
iştirak iştirak ortaklık 協力
izah* izah açıklama 解釈
izdivaç izdivaç evlilik 結婚
kabiliyet* kabiliyet yetenek、yeti 能力、才能
kader* kader yazgı** 運命
kâfi kâfi yeter 十分な、足る
كائنات kâinât kâinat evren 宇宙
kalp* kalp yürek 心臓
قانون kanun* kanun yasa 法律
kafiye* kafiye uyak**
كانون اول kanun-ı evvel kânunuevel aralık 十二月
كانون شانى kanun-ı sânî kânunusani ocak 一月
كلمه kelime* kelime sözcük 言葉
kısım* kısım bölüm 部分
kuvvet* kuvvet güç
لطيفه lâtîfe latife şaka 冗談
لسان lisân* lisan dil 言語
لغات lûġat lügat sözlük 辞書
لزوملو lüzûmlu* lüzumlu gerekli 必要な
معاش maâş* maaş aylık 賃金
mabed* mabet tapınak 寺院
mafsal* mafsal eklem 靭帯 mafsalは「精神的な絆」「紐帯」の意味で用いる
mağdur* mağdur kıygın** 侮辱された kıygınはほとんど用いられない
mahlûk* mahluk yaratık 生物 アラビア語の複数形に由来するmahlukatも単数として使われることがある
mahsul* mahsul ürün 生産物 mahsulは「生産」の意味
mahsus* mahsus özgü 独特な
maksat* maksat amaç 目的
makul* makul uygun、elverişli (価格が)適切な、値頃の
manâ* mâna anlam 意味
مانع mâni'* mâni engel 障害
مصرف masraf* masraf gider、harcama 費用
مجبور mecbûr* mecbur zorunlu 義務、強制な 新旧両者が名詞・形容詞で用いられる
مجهول meçhul* meçhul bilinmeyen 未知の
مفهوم mefhum* mefhum kavram 概念
مهتاب mehtap*** mehtap ay ışığı 月光
مکروه mekruh mekruh iğrenç 嫌な mekruhは「禁ぜられた」という意味でも用いる。
melez* melez kırma 混血、ハイブリッド
مملکت memleket* memleket ülke memleketは「祖国」の意で用いられる。
مراسم merasim* merasim tören 祝祭
مرثیه mersiye mersiye ağıt 悲歌
مسعود mes'ûd mesut mutlu 幸せな
مشهور meşhûr* meşhur ünlü 有名な
مشروبات meşrubat meşrubat içecek 飲み物
موقعى mevkiî、مكان mekân* mevki、mekân yer、konum 場所
ميدان meydân*、ساحه sâha meydan、saha alan** 領域、区域 alanは主に数学で線分に囲まれた範囲などをいう。meydan、sahaも稀にこの意味で用いることがある。
ميل meyil meyil eğim 傾いた
ميل meyil* meyil eğilim 傾向
miras* miras kalıt** 相続 kalıtはほとんど用いられないがこれによるkalıtımsal(世襲の)などは用いられる。
مسافر misâfir* misafir konuk 客人
مثال misâl* misal örnek
مسکين miskîn miskin uyuşuk だらけた
معامله muamele* muamele davranış 振る舞い
معما muamma muamma bilmece パズル
معاصر muasır muasır çağdaş 同時代の
معاون muavin*、yaver*** muavin、yaver yardımcı 助け人
معجزه mucize* mucize tansık** 奇跡 tansıkはほとんど用いられない。
محقق muhakkak* muhakkak kesin、kesinlikle 確か(に)
محاربه muhârebe、حرب harb、جنگ cenk*** muharebe、harp、cenk savaş 戦闘
فهرست fihrist fihrist içindekiler 目録
مقدس mukaddes mukaddes kutsal 聖なる
منتظم muntazam* muntazam düzgün、düzenli レギュラーな、スムーズな
مربع murabba murabba kare 四角 murabbaは「四行連句」を指す
معتدل mutedil mutedil ılım、ılımlı 穏当な
موفقيت muvaffakıyyet muvaffakiyet başarı 成功
مبالغه mübalâgâ mübalağa abartma 誇張
مجادله mücadele* mücadele çaba、uğraş 努力
مدافعه müdâfaa müdafaa koruma 守護、保護
مداخله müdâhale* müdahale karışma 干渉
مدت müddet* müddet süre 持続
موسسه müessese müessese kurum 協会、機関
مهم mühim* mühim önemli 重要な
مومن mümin inanan 信者
مناسبت münâsebet* münasebet ilişki 関係
مراجعت müracaat müracaat başvuru 申請
mürekkep mürekkep birleşmiş、birleşik 連合の mürekkepは現在、専ら「インク」の意味として使われる
مسابقه müsâbaka müsâbaka karşılaşma 試合
مسامحه müsamaâ müsamaha hoşgörü 許し、寛容
مستحجن müstehcen* müstehcen uygunsuz 不適切な
مسوده müsvedde* müsvedde taslak 草稿
مطالعه mütâlaa mütalaa düşünce 考察、考え mütalaaは「熟読」「勉強」の意味もある。düşünceは「アイデア」の意味もある
متارکه mütareke mütareke antlaşma 和約
متفرق müteferrik müteferrik dağınık 乱雑な、混乱な
متخصص mütehassıs mütehassıs uzman 専門家
مزمن müzmin müzmin süreğen 長期な、慢性の süreğenは稀に用いられる
نغمه nağme nağme ezgi 旋律
nafile* nafile boşuna 無用な
نصيحت nasîhat* nasihat öğüt 助言
nazır nazır bakan 大臣
نفس nefes* nefes soluk
nesil* nesil kuşak 世代
نتيجه netîce* netice sonuç 結果
نهايت nihâyet* nihayet son、sonunda 最後(に)
نكاح nikâh* nikâh düğün 結婚 現在はnikâhが結婚の行為、düğünが結婚式を指す。
نسبت nisbet* nispet oran 比率
پاپوش pabuş*** pabuç ayakkabı
رای rey rey oy 投票
رئيس reîs reis başkan 大統領
رویا rüya* rüya düş
روزگار rüzgâr*、*** rüzgâr yel
ساده sade*、*** sade yalın 平らな
سطح satıh satıh yüzey 表面
سیاره sayyâre seyyare araba 自動車
سبب sebeb* sebep neden 理由
سلامت selâmet、عافیت âfiyyet selamet、afiyet esenlik 健康
سما sema sema gök
سنه sene* sene yıl
صحت sıhhat sıhhat sağlık 健康
صحبت sohbet* sohbet söyleşi 会話 söyleşiは「チャット」「議論」の意味でも用いられる。
سوال sual sual soru 疑問
صلح sulh sulh barış 平和
سکوت sükût sükût sessizlik 静黙
sürat* sürat hız 速さ、速度 物理学では方向を持たないスカラーとしての速さにsürat、方向を持つベクトルとしての速さにhızを用いる。
şahit* şahit tanık 目撃者
شرق şark şark doğu
şart* şart koşul 状態、状況
şatafat(lı) şatafat、şatafatlı gösteriş、gösterişli 豪華な見世物、スペクタクル
شمال şimal şimal kuzey
şuur* şuur bilinç 意識
طبيعت tabîat* tabiat doğa 自然
طبيعى tabîî* tabii doğal 自然の、天然の
tabir、ifade* tabir、ifade deyiş** 表現
طلب taleb* talep istek 請願、要望
طلبه talebe talebe öğrenci 学生
تعمير ta'mîr*、تعديلات ta'dîlât* tamir、tadilat onarım 改善
tasavvur tasavvur canlandırma、tasarı 想像
tasdik tasdik onay 認可
tashih tashih düzeltme 修正
تصوير tasvîr* tasvir betimleme 記述
طياره tayyâre tayyare uçak 飛行機
تفصيه tavsiye* tavsiye öneri 提案
تعادل teâdül teadül denklik 平衡
تعامل teâmül teamül tepkime、davranış 反応、行為
tebessüm tebessüm gülümseme 微笑み
تبديل tebdîl tebdil değişiklik 変更、改変
تبريق tebrîk* tebrik kutlama 慶祝、祝典
تجلى tecellî tecelli belirme 出現
تجسم tecessüm tecessüm görünme 表現
tecrübe* tecrübe deneyim 経験
teçhizat teçhizat donanım 装備、ハードウェア
tedbir* tedbir önlem 警戒
teessür teessür üzüntü 悲しみ
تكامل tekâmül tekâmül evrim、başkalaşım 変化、進化
تقاعد tekaüd tekaüt emeklilik 年金
tekeffül tekeffül yükümlenme 保証
تكليف teklîf* teklif öneri 提案
تلاش telâş*、تاسا tasa*** telaş、tasa kaygı 心配
tenasüp tenasüp uyum 適合、調和
تنبيه tenbîh* tembih uyarı 警告
تنبل tenbel*、*** tembel haylaz 気怠い
tercih etmek yeğlemek 選ぶ
tercüme* tercüme çeviri 翻訳
تشرين اول teşrîn-i evvel teşrinievvel ekim 十月
usül* usul、usül yöntem 方法
vaat* vaat söz 約束、誓い
vakâ vaka olay 出来事
vakur vakur ağır başlı 高貴な 字義は「重い頭の」
vasıf* vasıf nitelik 性質
vâsi vâsi engin 莫大な
vaz geçmek*、*** vazgeçmek caymak** 諦める vazはペルシア語由来。geçmekは固有語。
فضيفه vazîfe* vazife görev 仕事、任務
vilayet* vilayet il 州、県
yekpare*** yekpare bütün 全体の、完全な
tefsir* tefsir yorum 解釈、コメント
ضمير zamîr* zamir adıl** 代名詞
زور zôr*、***、مشكل müşkül zor、müşkül çetin** 困難な
  • * 借用語も多く使われる
  • ** 借用語よりもあまり使われない
  • *** ペルシア語由来(ペルシア語経由のアラビア語由来の単語は含まれない)

他の言語[編集]

借用語 対応語 意味 対応語
detay* ayrıntı 詳細 フランス語由来 détail
doktrin* öğreti 方針、原則 フランス語由来 doctrine
meridyen* boylam 経度 フランス語由来 méridien
paralel* enlem 緯度 フランス語由来 parallèle
plato* yayla 高原 フランス語由来 plateau
problem* sorun 問題 フランス語由来 problème
karakter* kişilik 性格 フランス語由来 caractère
  • *現在も借用語が用いられることがある。